Chùa Một Cột, như chính tên gọi, có dáng vẻ kỳ dị nhưng là một viên ngọc, một tài sản quý giá của Hà Nội. Chùa còn có tên gọi khác là Chùa Phật Bà Quan Âm, vị Phật bà từ bi. Truyền thuyết kể rằng, Phật Bà Quan Âm đã báo mộng Vua Lý Thái Tông (1000-1054), một vị vua tuy có tuổi nhưng vẫn chưa có con luôn mong mỏi có một người con nối dõi. Trong giấc mơ, Phật Bà Quan Âm ngồi trên một tòa sen và trao cho ông một bé trai.

Sau đó vị vua đã chọn một cô gái quê làm thiếp và đã có một vị hoàng tử nối ngôi hệt như Phật Bà Quan Âm đã báo mộng. Vô cùng biết ơn, Lý Thái Tông đã xây Chùa Một Cột vào năm 1049 để tỏ lòng tôn kính với Đức Phật. Giống như tên gọi, ngôi chùa đứng trên một trụ, giữa một hồ sen nhân tạo có hình vuông. Cứ đến mùa, hoa sen lại nở kín mặt hồ.

Ngôi chùa được làm bằng gỗ và có diện tích khoảng 9m2. Bên trong có một bức tượng Quan Âm. Xuyên suốt hàng ngàn năm lịch sử, ngôi chùa đã bị phá hủy rồi xây lại nhiều lần. Không lâu trước khi rút khỏi Việt Nam, quân đội Pháp đã phá hủy ngôi chùa và đó cũng là lần cuối cùng chùa bị phá hủy. Vào năm 1955, Chùa Một Cột lần nữa được trùng tu. Nhưng thật đáng tiếc, lần này cột bê tông đã thay thế cột gỗ nguyên thủy. Phải chăng đó được xem như một nỗ lực kết hợp giữa nét truyền thống và hiện đại? Nhưng dù bê tông hay gỗ, ở đây Quan Âm Bồ Tát vẫn sẽ tiếp tục được sùng kính như một vị Phật Bà ban phước cho những gia đình mong có trẻ thơ. Và dù sao chăng nữa ngôi chùa thanh nhã này cũng là nơi rất đáng để tham quan.